De Vlaamse regering past twee decreten aan om Europese richtlijnen rond gelijke kansen en discriminatie volledig te implementeren. Dat moet leiden tot sterkere bescherming tegen discriminatie, meer openheid over verloning en een krachtiger Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI). NOOZO ziet veel positieve stappen, maar ook duidelijke gaten die moeten worden ingevuld om een echt ambitieuze uitvoering te garanderen.

Europese regels worden Vlaams beleid

Europa legde drie nieuwe richtlijnen vast. Ze verplichten lidstaten om:

• gelijke verloning te garanderen via meer openheid over lonen
• onafhankelijke, goed uitgeruste gelijkekansorganen in te richten

In Vlaanderen vertaalt de regering die regels nu in aanpassingen aan het Gelijkekansendecreet en het decreet dat het VMRI opricht.

Wat verandert er?

De voornaamste wijzigingen:

• Werknemers binnen Vlaamse bevoegdheden krijgen toegang tot informatie over individuele en gemiddelde lonen.
• Bij vermoedens van beloningsdiscriminatie verschuift de bewijslast van het slachtoffer naar de werkgever.
• Slachtoffers van beloningsdiscriminatie krijgen recht op een vergoeding voor zowel financiële als immateriële schade.
• Het VMRI kan opmerkingen indienen in rechtszaken (amicus curiae).
• De Vlaamse overheid moet het VMRI betrekken bij nieuw beleid rond antidiscriminatie.

Deze elementen versterken de bescherming van slachtoffers en vergroten de rol van het VMRI in het gelijke­kansenbeleid.

Sterke punten volgens NOOZO

NOOZO is positief over verschillende onderdelen van het voorontwerp:

• Vlaanderen zet tijdig stappen om de Europese richtlijnen om te zetten.
• Slachtoffers krijgen meer mogelijkheden om discriminatie aan te kaarten én vergoed te worden.
• Het VMRI kan met expertise bijdragen aan rechtszaken en samenwerken met lokale besturen.

Waar verdere inspanningen nodig zijn

Hoewel de aanpassingen in de juiste richting gaan, blijven cruciale Europese verplichtingen onderbelicht of slechts gedeeltelijk omgezet.

Sterker VMRI vraagt sterke middelen

De minimumnormen leggen vast dat gelijkekansorganen voldoende personeel, technische ondersteuning en financiering moeten krijgen. Toch plant de Vlaamse regering geen bijkomend budget voor de extra taken die het VMRI krijgt. NOOZO is bezorgd dat het VMRI zo zijn brede opdracht, zeker rond opvolging van het VN-Verdrag Handicap, niet volledig kan waarmaken.

Klachten bij het VMRI

Het ontwerp verklaart klachten bij het VMRI onontvankelijk zodra er een rechtszaak loopt. Dat kan bemiddeling en snelle oplossingen blokkeren, zeker wanneer rechtszaken lang aanslepen of strategisch worden opgestart. NOOZO vindt dat dit moet worden geschrapt.

Juridische bevoegdheden

De Europese richtlijnen geven gelijkekansorganen minstens één van deze rechten:

• gerechtelijke stappen zetten namens slachtoffers
• deelnemen aan rechtszaken ter ondersteuning
• procedures starten in het algemeen belang

We vragen om voor een ambitieuze omzetting te gaan van de Europese richtlijn. Benut de mogelijkheden uit de Europese richtlijnen. Geef het VMRI ook de bevoegdheid om namens een slachtoffer een gerechtelijke procedure te starten en om deel te nemen. Geef het de mogelijkheid om een slachtoffer te ondersteunen.

Goed bestuur vraagt representatie

De Europese richtlijnen vragen transparante aanstellingen in het bestuur van het VMRI. Toch ontbreekt vandaag vertegenwoordiging van personen met een handicap of hun organisaties. Gezien de taak van het VMRI rond opvolging van het VN-Verdrag Handicap, vragen we dit te veranderen.
Het principe “niets over ons zonder ons” moet ook binnen het bestuur gelden.

Toegankelijkheid vraagt structurele middelen

Het VMRI maakt goede stappen op vlak van toegankelijkheid, bijvoorbeeld door duidelijke communicatie, eenvoudige taal en Vlaamse Gebarentaal. Maar procedurele aanpassingen, zoals voorzien in het VN-Verdrag Handicap, mogen niet afhangen van een beperkt budget. NOOZO vraagt daarom voldoende en specifiek voorziene middelen om een toegankelijke werking te garanderen.

Actieve rol in rechtszaken mag niet geremd worden

Het VMRI krijgt een amicus curiae-regeling, dit betekent dat ze opmerkingen mag indienen bij een rechtszaak. De memorie van toelichting vraagt hierbij “terughoudendheid”.
Wij adviseren om daarbij het principe van terughoudendheid te schrappen. Neutraliteit en objectiviteit zijn essentieel bij een amicus curiae-regeling. Terughoudendheid is daar geen logisch gevolg van. Neutraliteit en objectiviteit in de context van de amicus curiae-regeling heeft niet als doel een rem te zetten op de bescherming van mensenrechten. Er is nood aan een helder afwegingskader zodat het VMRI transparant en consistent beslist wanneer het in een rechtszaak tussenkomt.

Ruimer signaal: redelijke aanpassingen bij associatie

Het EU-Hof bevestigde in 2025 dat ook personen die verbonden zijn met iemand met een handicap recht hebben op redelijke aanpassingen (bv. ouders of mantelzorgers). NOOZO vraagt om die verplichting op te nemen in de Vlaamse wetgeving.

We bezorgden het advies aan:

• Vlaams minister van Welzijn en Armoedebestrijding, Cultuur en Gelijke Kansen